အကြောင်းအရာ မှတ်ချက် – ဤထုတ်ပြန်ချက်တွင် အကြမ်းဖက်မှု၊ လူသတ်မှုနှင့် ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော စစ်ရာဇဝတ်မှုများအကြောင်း ကိုးကားချက်များ ပါရှိသည်။
ပြီးခဲ့သည့်လများအတွင်း တစ်နိုင်ငံလုံးတွင် ကြမ်းတမ်းလှသည့် မီးလောင်တိုက်သွင်း အမြစ်ဖြတ် ချေမှုန်းသော စစ်ဆင်ရေးကို အလွယ်တကူ လုပ်နိုင်ရန် မြန်မာစစ်တပ်သည် အင်တာနက် ဖြတ်တောက်မှုများကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ အင်တာနက်၊ မိုဘိုင်းလ်ဖုန်းနှင့် ကြိုးဖုန်းချိတ်ဆက်မှု ဖြတ်တောက်ခံရခြင်းများသည် အဆိုပါ ဒေသတွင် စစ်ရေး တိုက်ခိုက်မှုများ လာတော့မည့် လက္ခဏာတစ်ရပ်အဖြစ် မြင်တွေ့ရသည်။ အင်တာနက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေး ဖြတ်တောက်မှုများသည် ရက်ပေါင်းများစွာ ကြာတတ်ကာ ထိုအချိန်အတွင်း ရွာများ၊ ကျောင်းများ၊ ဘာသာရေး အဆောက်အဦများနှင့် ဒေသခံတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ပစ္စည်းများကို မီးရှို့ခံရ၊ ရွာသူရွာသားများ အသတ်ခံရပြီး စားနပ်ရိက္ခာနှင့် အခြား လိုအပ်သော ထောက်ပံ့စ္စည်းများ ဖျက်ဆီးခံကြရသည်ကို တွေ့ရသည်။ အင်တာနက် ဖြတ်တောက်ခြင်းများသည် စစ်တပ်၏ ဖိနှိပ်သော “ဖြတ်လေးဖြတ်” မဟာဗျူဟာကို အားကောင်းစေခဲ့သည်။ ယင်းမဟာဗျူဟာမှာ မြေပေါ်တွင် လူထုထောက်ခံမှု အားကောင်းသည့် တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုကို အားပေးသည်ဟု ယူဆနိုင်သည့် မည်သည့်အရာမဆို သို့မဟုတ် မည်သူ့ကိုမဆို မည်သို့သောထိခိုက်ပျက်ဆီးမှုမျိုးကိုမျှ ဂရုမထားပဲ အားလုံးကို တိုက်ခိုက် ဖျက်ဆီးသော စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှု တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဆက်သွယ်ရေး ပြတ်တောက်မှုများကြားတွင် ဒေသများစွာတွင် စစ်တပ်၏ အကြဖ်းဖက် ချေမှုန်းမှုများကို ဆက်လက်ခံနေရသည်နှင့် အမျှ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းနှင့် ကုမ္ပဏီများသည် အာဏာသိမ်း စစ်အုပ်စု၏ အမိန့်များကို ဆက်လက် လိုက်နာကျင့်သုံးကာ အများအားဖြင့် နှုတ်ဆိတ်နေကြသည်။ ဤအချက်ကို ပြောင်းလဲ ရမည်။ အင်တာနက် ဖြတ်တောက်မှုခံရမှုများကို စစ်တပ်ကို ဆန့်ကျင်မှု အပြင်းထန်ဆုံးသော ဒေသများတွင် အများဆုံး ဖြစ်ပွားနေသည်ကို တွေ့ရပြီး အဆိုပါ ဒေသများတွင် စစ်တပ်က မီးရှို့ တိုက်ခိုက်မှုများ ကိုပါ ဆိုးဆိုးဝါးဝါးလုပ်ဆောင်လျက်ရှိရာ ပြစ်ဒဏ်ခတ်သည့် အနေဖြင့် သာမက စစ်တပ်၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို ဖုံးကွယ်ရန် အင်တာနက် ဖြတ်တောက်မှုများကို လုပ်ဆောင်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။ အဆိုးရွားဆုံ မီးရှို့ဖျက်ဆီးတိုက်ခိုက်ခံရသော ဒေသများထဲမှ တစ်ခု ဖြစ်သော စစ်ကိုင်းတိုင်းတွင် ၂၀၂၁ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းမှ စတင်၍ အင်တာနက်၊ မိုဘိုင်းလ်နှင့် ကြိုးဖုန်း ချိတ်ဆက်မှုများ ဖြတ်တောက်ခံနေရပြီး ရက်အနည်းငယ်ကြာမှ နာရီအနည်းငယ်ကြာ ခေတ္တ ခဏမျှသာ ပြန်လည် ဖွင့်ပေးသည်ကို တွေ့ရသည်။ စစ်ကိုင်းတိုင်းရှိ မြို့နယ် ၃၄ မြို့နယ်အနက် ၈ မြို့နယ်မှာ ပုံမှန်အင်တာနက် ပြတ်တောက်မှုများ ကြုံတွေ့နေရပြီး ကျန်မြို့နယ်များမှာ 2G connections ချိတ်ဆက်မှုသာ အသုံးပြုနိုင်သည်။ ၂၀၂၂ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ၁ရက်မှ မေလအတွင်း လူနေအိမ်များနှင့် ဘာသာရေး အဆောက်အအုံများ အပါအဝင် အိုးအိမ် အဆောက်အဦ နေရာပေါင်း ၂၂,၀၀၀ ကျော် မီးရှို့ခံခဲ့ရကြောင်း သတင်းထုတ်ပြန်ချက်များအရ သိရသည်။ နေအိမ်များကို စစ်သားများက ဝင်ရောက်စီးနင်းကာ ပစ္စည်းများ ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရပြီး မီးရှို့ထားသော အလောင်းများတွင် “ဦးခေါင်းကို ပစ်သတ်ခံရပြီး ဝါယာကြိုးများဖြင့် ချည်နှောင်ထား” သည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ စစ်တပ်နှင့် တော်လှန်ရေး တပ်ဖွဲ့များကြား တိုက်ပွဲများ ပြင်းထန်စွာ ဖြစ်ပွားနေသည့် အခြားဒေသများဖြစ်သည့် မကွေးနှင့် မန္တလေးတိုင်း၊ ချင်း၊ ကယား(ကရင်နီ) နှင့် ကချင် ပြည်နယ်ရှိ နေရာအများအပြားတွင်လည်း ဒေသအလိုက် အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှုများ ဆက်လက် ဖြစ်ပေါ်နေကြောင်း သိရှိရသည်။ ယခုဆိုရင် နိုင်ငံတဝန်း အနည်းဆုံး မြို့နယ်၅၄မြို့နယ် တွင် အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှုများ ကြုံနေရပြီး၊ အကြိမ်ကြိမ်သော အင်တာနက် ဖြတ်တောက်မှု များကြားတွင် ဆိုးရွားသည့် နှိပ်ကွက်မှုများ ဆက်လက် ကျူးလွန်ဆဲ ဖြစ်သော်လည်း အဆိုပါ ပြစ်မှုများအတွက် ပြစ်ဒဏ်ပေးခံရမှုမှ ကင်းလွတ်ဆဲ ဖြစ်နေပါသည်။ အင်တာနက် ဖြတ်တောက်မှုများသည် ဆက်လက် ကြုံနေရသည့်အတွက် ပြည်သူလူထုသည် ဖြစ်ပွားနေသော ပဋိပက္ခများ၏ ထိခိုက်မှုကို ခံစားရရုံမျှမက နိစ္စဒူဝဘဝများကို ဆက်ရှင်သန်ရန် ရုန်းကန်နေရသည်။ အင်တာနက်များ ဖြတ်တောက်ခံထားရသည်ဖြစ်ရာ အဆိုပါဒေသရှိ ပြည်သူများအနေဖြင့် မိမိတို့နေအိမ်များမှ ဘေးလွတ်ရာ ထွက်ခွာရန်ကြိုးစားရာတွင် တိုက်ခိုက်မှုများ မည်သည့်နေရာတွင် လုပ်နိုင်ကြောင်း သို့မဟုတ် လမ်းတွင် မည်သည့်နေရာ၌ ဗုံးများ ချထားကြောင်း စသည့် ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ ရွေ့ပြောင်းနိုင်ရန် လိုအပ်သည့် သတင်းအချက်အလက်များ ရယူနိုင်ခြင်း မရှိကြတော့ပေ။ သူငယ်ချင်းများ၊ မိသားစု သို့မဟုတ် ချစ်ခင်သူများ မည်သို့ အခက်အခဲများ ရင်ဆိုင်နေကြကြောင်း သိရှိလိုသော ပြည်သူများသည်လည်း ထိုသူတို့နှင့် ဆက်သွယ်၍ မရနိုင်သည့် အခက်အခဲများ ကြုံရသည်။ ယာဉ်မောင်းများသည် ခရီးသွားလာရန် အန္တရာယ်ကင်းသော လမ်းကြောင်းများကို မသိရှိနိုင်သောကြောင့် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သော အခြေခံစားကုန်များ လိုအပ်သည့် နေရာများသို့ ပို့ဆောင်နိုင်ခြင်း မရှိသည့် အခြေအနေများ ကြုံတွေ့နေရသည်။ မိုဘိုင်းငွေပေးချေမှု ဝန်ဆောင်မှုများ အလုပ် မတော့သည် ဖြစ်ရာ ပြည်သူများသည် ငွေလွှဲခြင်း သို့မဟုတ် ငွေလက်ခံခြင်း လုပ်ဆောင်နိုင်ဖြင်း မရှိသည့် အခက်အခဲများလည်း ကြုံတွေ့နေရသည်။ အင်တာနက် ပိတ်ဆို့ခံရ ခြင်းက ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကာလအတွင်း ပြည်သူတို့တွင် ကျန်းမာရေး သတင်း အချက်အလက်များ မျှဝေရန် သို့မဟုတ် ဆေးကုသမှု ခံယူရန် နည်းလမ်းမရှိ၍ ၎င်းတို့၏ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ရပိုင်ခွင့်ကို ချိုးဖောက် ခံရခြင်းများ ကြုံတွေ့နေရသလို၊ ကျား ၊ မ အခြေပြု အကြမ်းဖက်မှု အန္တရာယ်များကို လည်း ပိုမို ဆိုးရွား လာစေသည်ကို တွေ့ရသည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင် လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေေသာ ကျောင်းတွင်း သပိတ်မှောက်မှုများနှင့် ကျောင်းများကို မီးရှို့ဖျက်ဆီးမှုများကြောင့် ကျောင်းတွင်း ပညာ သင်ကြားခွင့် ဆုံးရှုံးမှုများ ကြုံနေရသည့် ကလေးများသည် ယခုအခါ အွန်လိုင်းမှ သင်ကြားမှုပါ မရနိုင်တော့ခြင်းကြောင့် ပညာရေး ဆုံးခန်းမတိုင်မီ ကျောင်းထွက်မှု ဖြစ်စဉ် အရေအတွက်များ တိုးလာခြင်း နှင့် ကလေးများ စောစီးစွာ အိမ်ထောင်ကျခြင်း ဖြစ်စဉ်များ ရှိကြောင်း သိရသည်။ နိုင်ငံတွင်း ကျန်ရှိနေသည့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကူအညီများအတွက် လှုပ်ရှား ဆောင်ရွက်သူများနှင့် သတင်းထောက်များသည် လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေသော လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများ အပေါ် စောင့်ကြည့်ရန်၊ အစီရင်ခံရန်နှင့် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သော အကူအညီများပေးရန် ရုန်းကန်နေရပြီး ကုလသမဂ္ဂက ကျွမ်းကျင်သူများက ၎င်းတို့၏ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုဆိုင်ရာ အထောက်အထားများ စုဆောင်းခြင်းအတွက် စိန်ခေါ်မှုများကို ၄င်းတို့ မကြာမီက ထုတ်ပြန်သည့် ကြေညာချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ နိုင်ငံတကာမှ လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်သူများသည် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အာရုံစိုက်မှုကို ဆက်လက် ထိန်းထားနိုင်ခြင်း နှင့် အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စု၏ အကြမ်းဖက် ဖိနှိပ်မှုများအပေါ် ထိထိရောက်ရောက် တွန်းလှန်ခြင်းမျိုး မရှိပါက မြေပြင်အခြေအနေသည် ပိုမိုဆိုးရွားလာရုံသာ ရှိပါသည်။ အင်တာနက်နှင့် သတင်းအမှာင်ချမှုအောက်တွင် စစ်တပ်သည် ပြစ်ဒဏ်ပေးခံရမှု မရှိဘဲ ပြစ်မှုများကို ဆက်လက် ကျူးလွန် နေနိုင်ခြင်းကို မည်သို့မျှ ခွင့်ပြု၊ လက်ခံသင့်သည် မဟုတ်ရာ နိုင်ငံတကာ အစိုးရများနှင့် ကုမ္ပဏီများက စစ်တပ်ကို ပြန်၍ တွန်းလှန်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ အစိုးရများသည် – တယ်လီကွန် ဆက်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီများသည်- မြန်မာနိုင်ငံတွင် လက်ရှိ ဖြစ်ပွားနေသည့် အာဏာသိမ်းမှုသည် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာတွင် သာမက (အွန်လိုင်း) ဒစ်ဂျစ်တယ် နှစ်မျိုးလုံးကို စစ်တပ်က ဖိနှိပ် ထိန်းချုပ်ရန် လုပ်ဆောင်မှုများ ရှိနေသည်။ စစ်တပ်က အင်တာနက် ဖြတ်တောက်ခြင်းကို လက်နက်သဖွယ် အလုပ်သုံးစားလုပ်ကာ ၄င်းတို့ကို ဆန့်ကျင် တော်လှန်လျက်ရှိသည့် လူထု၏ အွန်လိုင်းရှိ အသံများကို အဓမ္မနှုတ်ပိတ်နိုင်စေရန် ဆောင်ရွက် လျက်ရှိရာ ကျွန်ုပ်တို့က မြန်မာပြည်သူတို့ဘက်မှ ရပ်တည်ကာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုရမည့် အရေးကြီးသည့် အချိန်ဖြစ်ပါသည်။ လက်မှတ်ရေးထိုးသော အဖွဲ့အစည်းများ– Access Now Alliance for Affordable Internet (A4AI) Ananda Data Anti Dictatorship in Burma – DC Metropolitan Area. Article 19 Association for Progressive Communications (APC) Athan Auckland Kachin Community Inc. Auckland Zomi Community Ayeyarwaddy Youths’Union Blood Money Campaign Burma Human Rights Network Burmese American Millennials Burmese Canadian Network Burmese Muslim Association (BMA) Burmese Rohingya Welfare Organisation New Zealand Business & Human Rights Resource Centre Campaign for a New Myanmar Citizen of Burma Award- New Zealand CIVICUS: World Alliance for Citizen Participation Check us for Safety(Ahlone) Chin Community of Auckland Chin Leaders CPRH Support Group, Norway Dawei Youth’s Revolutionary Movement Strike Committee Democratic Youth Council (DYC) DigitalReach (Southeast Asia) EngageMedia Federal Myanmar Benevolence Group (NZ) Freedom for Burma Free Rohingya Coalition Foundation for Media Alternatives General Strike Committee of Nationalities (GSCN) Global Movement for Myanmar Democracy (GM4MD) Heartland Initiative Helping Hands for Burma (H2B) HTY Scout Channel Information & Scout News (Hlaing) Insein Scout Channel Institute for Policy Research and Advocacy (ELSAM) Interfaith Youth Coalition on Aids in Myanmar (IYCA-Myanmar) Justice for Myanmar Kamayut Scout Channel Karenni Society New Zealand Kayan Internally Displacement Supervising Committee (KIDSC) Kyaikhto Basic Education Students’ Unoin – KBESU Kyauktada Strike Committee (KSC) Kyimyindaing Scout Channel Lanmadaw,Latha & Pabedan Scout Channel Legal Initiatives for Vietnam Los Angeles Myanmar Movement – LA2M Manushya Foundation Mayangone News Minority Affairs Institute-MAI (Myanmar) Muslim Youth Network Myanmar Deaf Peoples Myanmar Emergency Fund Myanmar Engineers – New Zealand Myanmar Gonye (New Zealand) Myanmar Students’ Union in New Zealand Myanmar Unity Movement UK New Zealand Doctors for NUG New Zealand Karen Association New Zealand Zo Community Inc. NOK Information & Scout Echo North Dagon & East Dagon News OCTOPUS (Youth Organization) Open Net Association Open Observatory of Network Interference (OONI) Overseas Mon Association (New Zealand) Pyithu Gonye (New Zealand) Reporters Sans Frontìeres Rvwang Community Association New Zealand SAFENet Save Myanmar Fund (New Zealand) Save Myanmar – USA. Shan Community (New Zealand) Siit Nyein Pann Foundation Sisters2Sisters South Dagon Scouting Infos (SDG) Spring Revolution Interfaith Network-SRIN Spring Revolution Myanmar Muslim Network-SRMMN Students for Free Burma (SFB) Support Group for Democracy in Myanmar (The Netherlands) Tamwe Nway Oo Channel Thaketa & Dawbon Scout Channel Twitter Team for Revolution US Advocacy Coalition for Myanmar (USACM) We Love Motherland-MM(Malaysia) Yangon Revolution Force – YRF (Soft Strike Community) Youth Scout For Democracy (YSD) Zeegwat News Z Fighter News 8888 Generation (New Zealand)